O Joao Cesar Monteiro, γνωστος Πορτογαλος ανατρεπτικος της εικονας, εικονοκλαστης και ευρηματικος, με απεριοριστη φαντασια που μπορει να συγκριθει μονο με τη φαντασια ενος Salvador Dali η ενος Rene Magrit, η εστω με τις ρηξικελευθες αναζητησεις ενος Louis Bunuel, επιχειρει με το «Πηγαινελα» να μας σοκαρει ξετυλιγοντας ενα μικρο οδοιπορικο απο το σπιτι του ηρωα του, ως το δημοσιο κηπο της Λισαβονας. Ο ιδιος πρωταγωνιστης, σεναριογραφος και σκηνοθετης της ταινιας, που αποτελει και το κυκνειο ασμα του (2003), βρισκει την ευκαιρια να σαρκασει, να ανατρεψει καθε πολιτικη, κοινωνικη και θρησκευτικη αξια που ταλανιζει την εποχη μας και μας δενει χειροποδαρα. Υποδυομενος τον Ζοαο Βουβου, εναν μοναχικο ιδιορρυθμο γεροντα, χηρο απο χρονια, που παιρνει καθημερινα το λεωφορειο απο το σπιτι του, κατεβαινει στο δημοσιο κηπο της πολης και συνομιλει ασταματητα με γνωστους και αγνωστους, παιζει κατα καποιο τροπο το ρολο του Σωκρατη, ο οποιος με το πασιγνωστο «δαιμονιο» και την αλογομυγα του εξωθησε τη συντηρητικη κοινωνια της αθηναϊκης δημοκρατιας μεχρι τα εσχατα ορια της: να του επιφυλαξει μια δημοκρατικοτατη δικη κι εναν εξισου δημοκρατικο θανατο. Ο ηρωας μας ελευθεροστομος ως το επακρο, ηδονιστης, σχεδον επιδειξιας με την πρωτη ευκαιρια αρχιζει να ξετυλιγει το κουβαρι των σκεψεων του και να αφηνει εμβροντητο τον συνομιλητη του. Βαζει μια αγγελια για καθαριστρια και του ερχεται μια καλλιγραμμη νεαρη κομουνιστρια , που μονο απο δουλειες δεν ξερει. Τη δεχεται και συνεχιζει να ασχολειται ο ιδιος με τις δουλειες του σπιτιου, αφηνοντας την κοπελα με το διαφανο πουκαμισο της να ξαπλωνει στον καναπε του σαλονιου του και να επιδεικνυει το καλλιγραμμο σωμα της. Ανοιγει συζητησεις μαζι της επι παντος επιστητου, της διηγειται κωμικοτραγικες ιστοριες απο τη ζωη του, που υπαρχουν βεβαια μονο στη φαντασια του, οπως εκεινη με το υποθετο που καποτε χρειαστηκε να βαλει στη γυναικα του…Στην ερωτηση της κοπελας αν εχει διαβασει ολα τα βιβλια που γεμιζουν τις βιβλιοθηκες του απαντα: « Όχι βεβαια, τα βιβλια δεν ειναι για διαβασμα. Απλως μου κρατανε συντροφια και δε χρειαζονται καμια φροντιδα, οπως ο σκυλος!» Καποτε ο γιος του βγαινει απο τη φυλακη, οπου ηταν καταδικασμενος για το φονο δυο «μπατσων» και επιστρεφει στο σπιτι. Η ιδεολογικη αντιστιξη αναμεσα τους οδηγει σε απιθανες ιστοριες που μονο η μεταφυσικη θα μπορουσε να ερμηνευσει. Εδω αναδυονται μια πλειαδα απο αλλους χαρακτηρες, οπως η αστυνομικινα, ο ιερεας και αλλοι που δεν παιζουν συγκεκριμενο (συμβατικο) ρολο στη δραματουργια της ταινιας
Ο σκηνοθετης οργανωνει με αρχιτεκτονικη ακριβεια τα πλανα του, τα οποια λειτουργουν ως ζωγραφικοι πινακες, αψογα πλαισιωμενοι και απαλλαγμενοι απο οτιδηποτε περιττο. Επιλεγει μακρινα και μεσα πλανα, ποτε κοντινα, κατι που γινεται αντιληπτο απο την αρχη της ταινιας. Κι εκεινο το γαλαζιο «ματι» στην αρχη και στο τελος της ταινιας, που σε καθηλωνει χωρις προφανη λογο και σε εξωθει σε μια ανεξηγητη ανησυχια…
Ο Monteiro ειναι σχεδον αγνωστος στην Ελλαδα, αν εξαιρεσουμε ενα αφιερωμα του 44ου Φεστιβαλ κινηματογραφου της Θεσσαλονικης (2003), οπου προβληθηκε και το «Πηγαινελα».
Το «Πηγαινελα» προβληθηκε απο την ΕΤ1 στις 30/11/2008 στα πλαισια της κινηματογραφικης ζωνης «Νεο Σινεμα απο ολον τον κοσμο» Και μονο αυτη η ζωνη, χωρις να υπολογισουμε την Κινηματογραφικη Λεσχη με την υπερτριακονταετη παρουσια της θα δικαιολογουσε εκεινη την περιφημη εισφορα που καταβαλλουμε ολοι για την ΕΡΤ με τους λογαριασμους της ΔΕΗ.

Γιώργος Μάντζιος