---

Κυρ 30 Νοε 2003

Σινεμά αυτογνωσίας - Αλέξανδρος Παπαηλιού

Σκηνοθέτης του ντοκυμαντέρ «Πατρίδα είναι η παιδική Ηλικία» (Et in arcadia ego).

Τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό κοινό «ξεχωρίζει» ένα με δύο ντοκιμανταίρ κάθε σεζόν (ελληνικά ή μή) , τα οποία τιμάει με έναν αξιόλογο αριθμό εισιτηρίων. Εν αρχή ήν ο «Μικρόκοσμος», ένα ολόκληρο έπος με ζουζούνια. Στη συνέχεια βγήκε η Αγελαστος Πετρα (δικό μας, δικό μας) και μετά εντύπωση έκανε η «Ήπειρος», η «Σινασός» και ο Ημερολογια Καταστρωματος Γιωργος Σεφερης. Πέρσι είχαμε το Bloody Sunday - Ματωμενη Κυριακη. Φέτος ξεχωρίσαμε την ταινία Πατρίδα είναι η παιδική Ηλικία, η οποία εντάσσεται στα «τοποκεντρικά» ντοκιμαντέρ με σίγουρο κοινό εκείνο που συνδέεται με την περιοχή της αναφοράς του. Το εντυπωσιακό, ωστόσο, είναι ότι το εν λόγω ντοκιμανταίρ, χωρίς να προσπαθεί να μας κάνει όλους Αρκάδες (βλ. Πολίτικη κουζίνα, όπου η αγάπη του κοινού για την Πόλη θεωρείται a priori δεδομένη), η εξιδανικευμένη εικόνα, αλλά και οι κακουχίες που ταλάνισαν την περιοχή, μπορεί να δημιουργήσει μια ευχάριστη υγρασία στα μάτια των θεατών. H Aρκαδία στην ταινία δεν είναι μόνο η κεντρική Πελοπόννησος, αλλά και η μυθική περιοχή που τροφοδότησε ως συμβολικό στερεότυπο «γης επαγγελίας» (όπως και τα Κύθηρα) συγγραφείς και εικαστικούς, προεξάρχοντος του Γκαίτε. Αμέσως μετά την προβολή της ταινίας, στα πλαίσια του ελληνικού διαγωνιστικού τμήματος του Φεστιβαλ Θεσσαλονικης, κάναμε μία συζήτηση με τον σκηνοθέτη της ταινίας, Αλέξανδρο Παπαηλιού, ο οποίος είναι ένας σεμνός καλλιτέχνης, έτοιμος να απαντήσει στις ακατάσχετες ερωτήσεις μας.

Cine.gr: Διαβάσαμε στο δελτίο τύπου ότι η προετοιμασία για αυτό το ντοκιμανταίρ κράτησε 10 χρόνια. Επρόκειτο για μία δεκαετία προετοιμασίας, γυρίσματος ή κάτι άλλου;

Αλέξανδρος Παπαηλιού: Ήταν δέκα χρόνια που δεν έκανα μόνο αυτή τη δουλειά. Ήταν η προετοιμασία και γυρίσματα, όταν είχα χρόνο. Στην αρχή ξεκίνησα να κάνω μια αρχαιολογική ταινία και στη συνέχεια τα πράγματα με οδήγησαν αλλού.

Cine.gr: Φοβερό ενδιαφέρον στην ταινία σας έχουν τα αποσπάσματα από τη ζωή στη ορεινή Αρκαδία της δεκαετίας του `50, τα οποία μάλιστα είναι έγχρωμα, σε μια περίοδο που ο έγχρωμος κινηματογράφος δεν είχε έρθει (σε επίπεδο παραγωγής) ακόμη στην Ελλάδα!

Α.Π.: Ήταν ανεμφάνιστα φιλμ που γύρισε ένας θείος μου που ήρθε από την Αμερική το 1955 με μία κάμερα 16mm και ευτυχώς σε πολύ ανθεκτικό φιλμ, γι` αυτό και μπόρεσα να το εμφανίσω.

Cine.gr: Μπήκε όλο το υλικό στην ταινία σας;

Α.Π.: Όχι, μπήκαν μόνο μερικά λεπτά.

Cine.gr: Υπάρχει όμως και ένα μέρος της ταινίας που είναι γυρισμένο σε βίντεο, όπως κάποια τοπία και αυτό ξενίζει γιατί χάνεται το βάθος πεδίου.

Α.Π.: Γυρίστηκαν εκ των πραγμάτων σε βίντεο. Σε ένα ντοκιμανταίρ πρέπει να είσαι σε ετοιμότητα ανά πάσα στιγμή και θα ήταν πολύ δύσκολο και δαπανηρό να γίνει όλο σε φιλμ. Πως να παρακολουθήσεις το βοσκό στην Αρκαδία που κυνηγάει τα πρόβατα με κάμερα φιλμ;

Cine.gr: Αυτός ο βοσκός ήταν καταπληκτικός. Ένας κτηνοτρόφος που μιλούσε σαν λόγιος.

Α.Π.: Ήμουν πολύ τυχερός που τον είχα. Είναι ένας σοφός άνθρωπος που μένοντας μόνος του εκεί πάνω απέκτησε μία σοφία.

Cine.gr: Και ήξερε και τον Γκαίτε! Η Αρκαδία είναι ένας μυθικός τόπος στη λογοτεχνία, όπως και τα Κήθυρα.

Α.Π.: Ναι, αλλά ξεκίνησε από πραγματικός τόπος και μετά έγινε συμβολικός. Ακόμα χρησιμοποιείται ως λογοτεχνική περιοχή. Και ο Tom Stoppard ετοιμάζει να ανεβάσει θεατρικό στο Λονδίνο με τίτλο “Arcadia”. Είναι ο σεναριογράφος του Shakespeare in love.

Cine.gr: Η ταινία έχει και στοιχεία μυθοπλασίας, όπου υπάρχουν και ηθοποιοί, όπως η Βικυ Μαραγκακη και ο Αγης Εμμανουηλ. Πως λειτούργησαν οι ηθοποιοί που έπρεπε να παίξουν σε ένα ντοκιμανταίρ;

Α.Π.: (Γίνεται σκεπτικός.) Ήταν αμήχανοι. Αλλά στη συνέχεια χαλάρωσαν.

Cine.gr: Μείνατε ικανοποιημένος τελικά από αυτούς;

Α.Π.: Όχι απόλυτα, μπορούσαν να χαλαρώσουν περισσότερο.

Cine.gr: Στη φωτογραφία έχει εργαστεί ένας πολύ γνωστός κινηματογραφιστής από το χώρο του ντοκιμαντέρ, ο Φιλιππος Κουτσαφτης. Σας βοήθησε και σε άλλο επίπεδο, με συμβουλές κλπ;

A.Π.: Ο Φιλιππος πρώτα από όλα είναι φίλος μου. Είχα δουλέψει και εγώ σε προηγούμενη ταινία του. Εγώ δεν θεωρώ τον εαυτό μου ντοκιμαντερίστα, είμαι κυρίως στο φιξιόν. Ο Φιλιππος είναι μόνο στο ντοκιμανταίρ. Ο κόσμος σήμερα έχει ανάγκη από κινηματογράφο αυτογνωσίας. Πιστεύω πάρα πολύ στην αυτογνωσία. Και στην εθνική και στην κοινωνική αυτογνωσία.

Cine.gr: Ο τρελός του χωριού είναι ηθοποιός ή κομπάρσος;

Α.Π.: Είναι κριτικός κινηματογράφου και είναι φίλος μου, ο Γεράσιμος Βάκρος.

Cine.gr: Εννοείτε ότι οι κριτικοί κινηματογράφου είναι λίγο οι «τρελοί του χωριού»;

Α.Π.: Όχι, απλός ήταν φίλος μου και πήρε το ρόλο. Δεν υπάρχει καμία υπόνοια για τους κριτικούς.

Cine.gr: Και ήταν καταπληκτικός.

Α.Π.: O ρόλος ήταν μίξη δύο τύπων: του «αριστοκράτη» που του έδωσα και το όνομα και ενός άλλου. Και βγήκε ένας χαρακτήρας, αυτός της ταινίας.

Cine.gr: Μελλοντικά σχέδια;

Α.Π.: Ετοιμάζω το σενάριο μιας ταινίας φιξιόν.

Cine.gr: Αν σας έβαζα ένα τραγικό δίλημμα «Βραβείο στο Φεστιβάλ ή καλή πορεία της ταινίας στις αίθουσες», τι θα επιλέγατε;

Α.Π.: Σίγουρα, θέλω να δει ο κόσμος την ταινία.

Cine.gr: Εμείς θα σας ευχηθούμε να πάρετε και το βραβείο.

Α.Π.: Ευχαριστώ.

(Σ.σ: τελικά η ταινία πηρε το δεύτερο βραβείο τεκμηρίωσης στο 44^ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης).

---